Gezgin Korsan
Çekek Yeri => Tamirhane => Konuyu başlatan: Ahmet Çelenoğlu - Ağustos 19, 2012, 20:33:46
-
Kontrsomun denilen ikinci somunlar pul ve rondela ile sıkılmaz doğrudan doğruya somunun üstüne sıkılır. araya pul ve rondela koymayın. Ayar somununu bir anahtarla tutup kontr somunu başka bir anahtarla sıkarsanız kesinlikle oynamaz.
Loctite kullanmak ne derece doğru olur çok emin değilim. Bu ayar zaman içinde lastiklerin aşınmasına, motor bağlanan blokların oynamasına, aşınmaya bağlı olarak değişebilir veya takoz lastikleri değişim isteyebilir. İyice sıkıldıktan sonra Loctite bana göre gerekmez.
-
yazdıklarım dogrudur diyerek iddiacı durumuna düşmek istemem ama aynı saplama yada cıvata üstündeki ilk somun ile ikinci somun arasına yaylı rondela ve pulları koyup sıkmak bize araya hiç bir şey koymadan kontra somun sıkmaya göre hiç bir olumsuz durum yaratmaz üstüne fazladan sıkılık ve titreşim ile kendi kendine açılmama özelliğini çoğaltır.
Locktite meselesine gelince degişik sertlikte mevcut olup bu malzeme kullanınca, kullanmama durumuna göre vidalar kendi kendine daha zor gevşerler.Uygulaması basit fiyatıda 10-20 lira civarındadır.Ben epey degişik yerde titreyen ortamdaki vidalarda,somunlarda kullanıyorum.
Burada yazdıklarım pek çok kere yaşıyarak edindiğim tecrübelerdir bir kere bile olumsuzluk yaşanmamıştır.Bu yazılan bilgileri kullanmak okuyanların kendi tasarruflarıdır.
-
Tespit somunlarına veya kontralarına Loctite (sanırım 243 kastınız) orta dereceli sabitleyici sürüldüğünü hiç duymadım-görmedim. Filerin ucuz bişey olduğuna katılyorum, Ahmet Korsan'ın kastettiği salgıyı ölçen daha profesynel aletler var... Biz pek kullanmıyoruz.
Line (veya layın) ayarı dinamik bir ayar olup belli aralıklarla tekrarlanmalıdır. Genelde el ayak girmeyen yerlerde bulunan bu somunları gevşetmek için bir de loctite ile uğraşmak ben istemem.
Motor kulaklarının civata dişleri genelde ince diş olur. Zaten de bir süre sonra paslanacağı için normalde sık sık gevşemez...
Kaplin civatalarına yaylı rondela konulabilir...
Kaplin tespitini ister filer ile ister göz ile yaparken, aslında sistemin hareket halinde değişeceğini, motor bloğunun ileri geri oynayacağını unutmamak gerekir... Kolay gele
-
Mehmet Korsanım locktite kullanımını hiç duymamış görmemiş olabilirsiniz ama siz görmediniz diye kullanmam demeniz gerekmez.
Locktite diye firma ismi ile isimlendirdiğimiz vida tespit edici sıvıların yakalama kuvvetine göre üçe ayırıyorlar ve çinsine göre farklı renklerde oluyorlar.zayıf ve orta derecede olanlar anahtar ile zorlayınca açılıyorlar.En kuvvetli yakalıyanı açmak için ısıtmak gerekiyor.Yani en kuvvetli olanını kullanmak gerekmez,orta kuvvette olanı uygundur.
Hizalama belli aralıklarla tekrarlanmalıdır diyorsunuz bunun anlamı somunları uygun ve yeteri kadar sıkmıyorsunuz ki gevşiyor hizadan kacıyor anlamı çıkıyor.Eh bende diyorum ki bu işi gevşeme sebebi ile ikide birde yapmamak için tam ve uygun sıkalım yani sıvı vida tespit edicisi kullanalım dert bitsin
-
Hüseyin Korsan'ım, kendi teknesinde usta çağırmadan, bizim kadar çok bu işle uğraşan bir başka korsan var mıdır emin değilim. İnanın hiç girmediysek Lotus'un-Beneteau 32 First- dairesine ve benzerlerine 20 kere sırf bu iş için girmişizdir. Bir ara adımız "layıncı" ya çıktı )))
Tek kulak da değiştirdik, ikisini aynı seyirde de kırmışızdır, bir tane şaft eğdim, bir kere pervane kırdık, suyun için de deep seal de değişti defalarca en son kıçtankara kayıkta Boğaz'da motor indirip kaldırmışlığımız da vardır... )))
Bakın ben çok yaptım siz yapmadınız demiyorum, yanlış anlaşılmasın...
Mevzumuz o değil.
Bahsi geçen sistemde asıl sorun gevşeme de değil. Siz konuya mantıklı mühendislik hesapları ile yaklaşıyorsunuz haklı olarak! İtirazım yok, isteyen yapsın, Loctite sürsün, Japon yapıştırsın ))))
Ben burada yaşadığım kendi tecrübelerimi anlatıyorum ve anlatacağım da... )))
Not: Loctite kullanımı ile ilgili tecrübe eksikliğimiz yoktur, "motor kulaklarında görmedim-duymadım" demek istemiştim. Biz de yeri geldiğinde hem 243'ü hem de 270'i kullanıyor ve tavsiye ediyoruz. Sanırım kastettiğiniz ürünler bunlar. Renklerini bilemem firmadan firmaya değişikilik gösterebilir, ürün kodunu vermek bence rengini önermekten daha doğru olur... ;)
-
Laynci Mehmet abiii, Bursa ya gelip iskender yemek istemez misin :)
-
Mehmet Korsanım
Amacımız illada benim dediğim yada yaptığım tek doğrudur diktesi degil.Yaşadıklarımızı,tecrübelerimizi burada yazarak başı sıkışıp fikir almak istiyenlerin ha böylede oluyormuş diyerek bir çare için farklı uygulamalar olduğun görmeleri ve biraz gayrete gelerek kendilerininde başka bir çözüm yolu bulmaları yada düşünmeleri
-
Kontra somunda loctite, pul ve rondela uygulamasını hiç duymadım ve görmedim. Farklı uyygulamalara karşı değilim ama yapılmadığına göre uygulamayı yapanların tecrübelerine saygı duyulmalıdır diye düşünürüm.
-
Fıkradır duymuşsunuzdur.Tamircilerin müsterilerinin hepgelmesiiçin anlatılır.
Çatılardaki kiremitleri aktarıp düzelten bir usta varmış her sene belli etmeden bir kiremiti biçimsiz bırakır az da olsa akıntı olur seneye yine cagrılırmış.Seneler geçmiş usta yaşlanmış oğluda büyümüş yanında kalfa olmuş,yaşlılık bu ya kendini kötü hissettiği bir gün eski sürekli bir müsterisi çatıyı aktarmaya çagırmış hasta haliyle gidemeyince oğlum git bak demiş.Oğlan gitmiş dönmüş baba demiş çatıya baktım her şey çok düzgün sapa saglam geçen seneden çok iyi yapmışsın ama herhalde gözünden kaçmış bir köşede bir kusur buldum onuda düzelttim artık o çatıda hiç mi hiç akıntı olmaz deyince babası acı acı gülmüş oğlum demiş hani o köşedeki kusur vardı ya hah işte o senin okul masraflarındı.
İşte hizalamadaki küçük kusurda "somun yakalama sıvısı" bunu sürerlerse sonra hangi somun neden gevşiyecek nasıl olacakta aynı müsteri bir daha gelecek degilmi?
Bir şey daha var ustalarımız genelde usta çırak ilişki ile ne öğreniyorlarsa öğreniyorlar (hep kayık yapım ustalarının bildiğini okuması durumu).Eh ustasından görmeyincede ne gerek var yada eski köye yeni adet getirmeyin tarzı yaklaşımla bu sıvıyı kullanmıyorlar bizde kulanımda yok zannediyoruz
-
Ben de bir kaç kelime yazayım.
Bir civataya iki somun takmak ile tek somun takmak arasında çok bir fark yoktur. İkinci somun kontra somun olmaz adı sadece ikinci somundur.
Kontra somun denmesi için dişlerinin kontra olması gerekir yani civata sağ diş ise somunun biri sağ diğeri sol diş olursa takılan ikinci somuna kontra somun denir.
Kontra somunun esprisi somunlar titreşim altında biri bir yönde gevşemeye çalışırsa diğerinin aynı yönde sıkmaya çalışmasıdır.
Böyle somun(farklı yönde açılmış) kolay bulamazsınız. Bu nedenle ikinci somunu fiberli somun olarak kullanmak daha makul olur.
Yaylı veya düz rondela aynı işi görür. Birisi rondelanın yay özelliği ile diğeri metalin(sıkışan düz rondelanın) elastisitesi ile somuna karşı yönde kuvvet uygulayarak gevşemesini önler. Bunlar kullanacaksak eğer sıkma torkunu bilip buna uygun rondela seçilmeli aksi halde bir işe yaramaz. Kulanacaksak da iki somunun arasına koymak yerine en alta koymak daha faydalıdır.
Ben her zaman gevşemesi halinde görmeyeceğim yerde olan somunlara sıkmadan önce japon yapıştırıcısı sürerim :)
-
Önceki mesajımda biraz karışıklık var. Bunun için daha açık yazayım istedim.
Bir somun neden gevşer?
Normal şartlarda statik bir yük altında civata metalinin akma sınırının(Sa ) %90 ına ulaşacak noktaya kadar(0.9Sa )sıkılarak öngerilmeye tabi tutulur.
Dolayısıyla tasarımda önce civata somun ikilisini hesplarken taşıyacağı kuvvet bulunur(F) ve bu kuvvetin yaratacağı gerilme hesaplanır (Sm=F/Civata Kesit Alanı) ve bu gerilmenin akma sınırının %90 ınından küçük olması istenir(Sm<0.9Sa)). Sisteme bir de emniyet faktörü eklenir. Bu emniyet faktörü bağlantının cinsine göre dikkate alınır. Emniyet faktörü e olsun . Bu durumda Sm<e*0.9*Sa olmalıdır.
Civata torku hesaplanırken de %90 akma sınırını verecek moment hesaplanır.
Bu yazdıklarım statik yükler için geçerli. Statik yüklerde civata gevşeme sorunu yaşanmaz. Civatanın gevşemesi dinamik yükler altında olur. Bilindiği gibi civata dişinin yüzeyi açılıdır. Bu nedenle civatayı ekseni doğrultusunda ileri geri oynatırsak bu eğimden dolayı somun hareket eder. Dinamik yük civata ekseninde meydana gelen ve sistemdeki titreşimlerin yarattığı değişken kuvvettir. Dinamik yük altındaki bir civatada iki tür gerilme tanımlarız : Ortalama gerilme Sm ve değişken gerilme Sd. Ortalama gerilmeyi sabit yük diğerinide buna eklenen ve çıkarılan ilave yük olarak düşünebiliriz. Dinamik yük altında civatanın gevşememesi için Sm değeri ile Sd değeri arasındaki fark çok fazla olması gerekir. Yani statik yüklere göre daha büyük civatalar kullanıp daha fazla tork uygulamamız gerekmektedir.
İkinci somun kullanmak yukarıdaki açıklamalarım içinde yoktur. İkinci somun, yaylı rondela vs. bu nedenle gevşeme sorununda pek işe yaramaz.
Benim başıma gelen bir olayaı anlatayım: Pervane şaftında tam arkada bir kuyruk civatası var. Bu civata düşmüştü ve ben yenisini alyen anahtar kullanarak var gücümle sıktım ancak bir süre sonra o da düştü. Bir kaç civata düşürdükten sonra kitabı açıp sıkma torkunu öğrendim ve bu torka göre bir anahtar sapı yaparak moment kolunu ayarladım ve tekrar sıktım. İki senedir yerinde ve bir şey olmadı.
Civatalar eğer aksi belirtilmemişse hep sağ diş olarak üretilir. Sol diş açılmış bir somunu sağ diş açılmış bir civataya takamayız ancak civatanın kullanıldığı yerdeki hareket yönüne göre sistemin sağ veya sol diş olmasını belirlemek gerekir yani hareket sağ tarafaysa kullanacağımız diş sol olmalıdır ki hareket yüzünden civata veya somun gevşemesin. Bu durum daha çok dönen şaftların ucundaki bağlantılarda dikkate alınır.
-
... ve bu torka göre bir anahtar sapı yaparak moment kolunu ayarladım ...
Bu nasıl yapılıyor Orhan korsanım?
-
... ve bu torka göre bir anahtar sapı yaparak moment kolunu ayarladım ...
Bu nasıl yapılıyor Orhan korsanım?
Öncelikle elinizle kaç kg kuvvet uygulayabildiğiniz konusunda bir fikriniz olması lazım. Bunu tespit için küçük bir yaylı terazi işe yarar.
Benim olayımda katolog tork için 11-15 Nm değerini veriyordu. Ben 15 kabul ettim. 1kg=10 N(yaklaşık) dır bu nedenle uygulanacak tork 150 Kg-cm olarak bulunur. benim hesabım su altında 5kg lık kuvvet uygulayabileceğim şeklindeydi. Bu durumda kuvveti alyen anahtarın ekseninden 150/5 = 30cm uzakta uygulamam gerekliydi. Alyen anahtarın ucuna 40 cm bir boru takarak daldım ve var gücümle sıktım.
Civata aşağıdaki mesajda F ile gösterilen:
http://www.gezginkorsan.org/forum/index.php?topic=8882.msg113512#msg113512 (http://www.gezginkorsan.org/forum/index.php?topic=8882.msg113512#msg113512)
-
Güzel bir çözüm.
Ancak hep merak ediyorum. Mesela bu konik somunu tam torkunda (60-70 NM) nasıl sıkacağız? Torku ayarlanabilir pnömatik aletlerle mi? Konik somunu böyle bir aletle sıkamayız. Üstündeki deliğe bir çubuk sokup çevireceğiz de işte torku nasıl ayarlayacağız?
Adana'da eskiler "çatala ter damlası girene dek" derlerdi mesela... :-[
-
Adana'da eskiler "çatala ter damlası girene dek" derlerdi mesela... :-[
Bunda hata oranı yüksek çıkar bence, tonajla direkt alakalı gibi :)
-
Malzeme ve çapa göre uygulaması gereken tork, internette bulunabilir. Uygulanacak tork için ise bana göre tek çare tork kullanmaktır.
-
Güzel bir çözüm.
Ancak hep merak ediyorum. Mesela bu konik somunu tam torkunda (60-70 NM) nasıl sıkacağız? Torku ayarlanabilir pnömatik aletlerle mi? Konik somunu böyle bir aletle sıkamayız. Üstündeki deliğe bir çubuk sokup çevireceğiz de işte torku nasıl ayarlayacağız?
Adana'da eskiler "çatala ter damlası girene dek" derlerdi mesela... :-[
Tabii ki doğrusu ayarlı tork anahtarıdır. Ancak bunu bulamıyorsan 600kg-cm tork yaratman için 30 cm kola 20 kg veya 50 cm kola 12 kg kuvvet uygulamak gerekir. Deliğin içine sağlam bir çubuk geçirip bu işi eğer karada yapıyorsan senin için çok kolay. Önce motorda krankı sabitleyeceksin. Sonra konik somuna geçirdiğin çubuğun üstüne 30 cm boru tak. Her ne kadar tanışmadık ama yanılmıyorsam senin ağırlığın için 120 kg filan diyorlardı. :) Bu durumda boruya asılıp yerden ayaklarını kesersen 30x120= 3600 kg-cm eder ki mazaallah tekneyi bile devirebilir :D Bu yüzden tek kol gücü ile (yaklaşık 20 kg) 30x20= 600 kg-cm tork yaratabilirsin.
-
Eğer çok hassas olmak istenirse ve eğer uygulamayı karada yapacaksak anahtara takacağımız boru üstüne açılacak bir deliğe yaylı terazi bağlayıp 15 kga kadar yük asarak çok hassas bir tork anahtarı da yapılabilir.
-
Orhan korsanım
Lütfen bir somunu torkundan fazla sıkmak yüzünden gevşeyip düşmesinin sebebini de anlatım ve förmülle izah edermisiniz.
Bu kadar senedir tamircilik yaptım aşırı sıkmaktan somunları kırdığım oldu ama kırmadıklarım aşırı sıkılmaktan hiç ama hiç açılmadı istisnası bile olmadı.
Şu torkunda sıkmaya gelirsek.Kim hangi otomobil kullanan kişi söktüğü lastiğini tekrar yerine takarken tork anahtarı kullandı,hepimiz ve bütün lastik tamircileri deyim yerinde ise somunları allahına kadar sıkıyor,bir daha açmak gerekince sökene kadar anamız ağlıyor.Sizin savınıza göre heğimizin arabalarının tekerlekleri kendi kendine gevşeyip çıkıp gitmesi gerekirdi.
-
Orhan korsanım
Lütfen bir somunu torkundan fazla sıkmak yüzünden gevşeyip düşmesinin sebebini de anlatım ve förmülle izah edermisiniz.
Bu kadar senedir tamircilik yaptım aşırı sıkmaktan somunları kırdığım oldu ama kırmadıklarım aşırı sıkılmaktan hiç ama hiç açılmadı istisnası bile olmadı.
Şu torkunda sıkmaya gelirsek.Kim hangi otomobil kullanan kişi söktüğü lastiğini tekrar yerine takarken tork anahtarı kullandı,hepimiz ve bütün lastik tamircileri deyim yerinde ise somunları allahına kadar sıkıyor,bir daha açmak gerekince sökene kadar anamız ağlıyor.Sizin savınıza göre heğimizin arabalarının tekerlekleri kendi kendine gevşeyip çıkıp gitmesi gerekirdi.
Aşırı sıkılan somun gevşer mi demişim? Ben göremedim.
Araba tekeri için öngörülmüş tork ne kadar? Bunu bilirsek sorunuzun cevabını vermek mümkün olur.
-
Bunu ben de merak ediyorum. Gerekli torktan fazla sıkmak da sorun yaratır mı?
Ekip'in pervanesi 2 defa düşmüş. Şu anda 3. takılı. İlki fabrikada takılmış. 2.'si karada ve Loctite ile ve "imanına kadar" sıkılarak takılmış. 3.'yü denizde, pervane kanadı ile karina arasına ahşap takoz koyarak sıktık. Ancak internette okuduklarıma göre 3 defa pervanesi düşen Volvo Penta D2 55 saildrive Bavaria'lar var.
Sanırım 3 sabit kanatlı bu Volvo Penta pervanelerde bir tasarım hatası var. Fabrika dahil bu kadar insan hatalı takıyor olamaz ya? ::)
Bir de ben pervaneyi aldığımda en son takılan cıvatanın ucu kırmızı renkte katı bir malzeme ile kaplı idi. Rıza (Usta), suyla temas ettikten sonra sıkılınca ve su-hava teması kesilince katılaşıp cıvatayı tutacak bir Loctite olduğunu söyledi.
Dur ben yarın bir gün yine dalıp bakayım. 9kly3
-
Somun fazla sıkılınca yalama olur!!!!
Bunu bilmeyecek ne var?
-
Orhan korsanım
"Benim başıma gelen bir olayaı anlatayım: Pervane şaftında tam arkada bir kuyruk civatası var. Bu civata düşmüştü ve ben yenisini alyen anahtar kullanarak var gücümle sıktım ancak bir süre sonra o da düştü. Bir kaç civata düşürdükten sonra kitabı açıp sıkma torkunu öğrendim ve bu torka göre bir anahtar sapı yaparak moment kolunu ayarladım ve tekrar sıktım. İki senedir yerinde ve bir şey olmadı."
Bu sizin beyanınız degilmi?
"Araba tekeri için öngörülmüş tork ne kadar? Bunu bilirsek sorunuzun cevabını vermek mümkün olur."
Kullandığımız binek otoların tekerleklerinin somunlarına imalatçısı elbette bir tork öngörüyor ama hiç birimiz söküp takarken tork ayar anahtarı kullanmıyoruz.Durum böyle olmasına ragmen kendi sıktığımız bijon somunları kendi kendine sökülmüyor.Şimdi bu sıkma durumunda üç teorik durum var.
a) Tam torkunda sıkmış olabiliriz bu hiç mümkün degil
b) Gerekenden fazla sıkmış olabiliriz. Hep olan bu ama kendi kendine sökülen yok
c) Gerekenden az sıkmış olabiliriz. Bu şıkkı dogru kabul edersek o zaman az sıksak bile açılmaz durumu ortaya çıkarki sizin tork ile ilgili tezinizi hepten çürütür.
Gereginden fazla sıkmanın yalama yapma ihtimalinden ve açmak gerektiği zaman açamamak durumundan başka olumsuz hali yoktur.Yalama yaparsanız anında anlarsınız çünkü somun aniden bollaşır sıktığınız anahtar rahatlar.
kendi yazınızda diyorsunuzki kuyruk şaft somununu var gücümle sıktım düştü ama tork sistemi yaptım sıktım bir daha düşmedi.
Normalde tork ayarlı anahtarlar kol gücünüzü arttıracak bir sistem degildir,demekki siz var gücünüzle sıktıgınızı düşünürken aslında öyle veya böyle yeteri kadar sıkamamışsınız gerekli tork degerini ancak sıkma anahtarının kolunu uzatıp elde etmişsiniz.
Keşke o torklu sıkma işleminde bir test daha yapsaydınız.
Tork düzeni ile sıktıktan sonra yine elinize hani şu var gücü ile sıktığınız ilk anahtarı alıp torkunda sıktığınız somunu açmaya deneseydiniz tahmin ediyorumki var gücünüzle açmaya çalışıp AÇAMAYACAKTINIZ yani aslında sizin açma gücünüz yetersiz kalacaktı.Bunun anlamı ise siz fazla tork uyguladığınızı zannederek somun açılınca farzla tork somun gevşemesine sebeb olur diye bir fikre varmanız
Yani torkundan fazla sıkmak somunun açılmasına sebeb olmaz
Saygılar
-
Mesut korsanım konu derinleşti ve dallandı kusura bakma.
-
Alasilan ustayi bulmayi birak, usta olmak lazim
-
[quote author=Hüseyin Durmaz link=topic=13329.msg190900#msg190900 date=1345
kendi yazınızda diyorsunuzki kuyruk şaft somununu var gücümle sıktım düştü ama tork sistemi yaptım sıktım bir daha düşmedi.
[/quote]
Orhan korsanın ifadesinden benim anladığım;
"Somunu vargücümle sıktığım halde gerekli torka ulaşamadığımdan somun gevşedi ve düştü. Moment kolu ile uyguladığım gücü arttırdım ve gerekli torka ulaştım, somun iki yıldır düşmüyor"
Buradan, "gereğinden fazla sıkılmış bir somun" ifadesi ya da "gereğinden fazla sıkılmış ve bu yüzden gevşeyip düşen bir somun" sonucuna varamadım. Acaba neyi yanlış anladım ya da neyi anlayamadım? (mühendislik ile hiç alâkâm yok, matematik-fizik kardeşlerle de küs sayılırım :-[)
-
Mühendislikte ergonometri diye bir dal vardır. Bunun bir ögesi de ortalama bir insanın çeşitli pozisyonlarda ne kadar kuvvet uygulayabileceğidir. Bu değerler herhangi bir elemanın tasarımında çok önemlidir.
Benim yazdıklarımda anlatmaya çalıştığım:
1.Bir insanın suyun altında M8 alyen başlı civatayı alyen anahtar ile 11-15 N-m tork ile sıkamayacağı(en azından ben yapamıyorum) , civatanın gevşememesi için , bu nedenle daha fazla sıkmak gerekeceği ve bu amaçla bir kuvvet kolu kullanmak gerektiğidir.Bu kuvvet kolu ister tork anahtarı olsun isterse de sizin yaptığınız olsun farketmeyeceği.
2.Bir civatayı el ile var gücünüz ile sıkamanın istenilen tork değerine gelebilmesi için dikkat edilmesi gerektiği ve var gücü ile sıkmanın her zaman istenilen tork değerine ulaşamayacağı gibi bazen de bunu geçebileceği.
3.Civatalarda dinamik yükler dikkate alındığında statik yük altındaki değere göre çok daha fazla sıkmak gerektiği ve bu fazlalığın değişken yüke göre hesaplanması gerektiği.
4.Eğer tork anahtarınız yoksa basitçe nasıl bir tork anahtarı yapılabileceği.
Gelelim aşırı sıkmaya. Aşırı sıkmak nedir? Ben yazımda diyorum ki civatalar metalinin akma sınırının %90 ı kadar öngerilme verilecek kadar yüklenmeye göre hesaplanır. Elimizdeki civata 316 ise bunun akma sınırı yaklaşık 2000 kg/cm2 dir. M8 civatanın yaklaşık kesit alanı 0.5 cm2 olduğuna göre 1000 Kg lık bir kuvvet bu civatayı eksenel yüklerde plastik deformasyonun başladığı akma sınırına getirir. Benim yazımda anlatmaya çalıştığım bu civataya verilecek tork maksimum 0.9x1000=900 kg lık bir kuvvet yaratmalıdır aksi halde civata kopar. Eğer yalama olma veya diş dibinden sıyırma hallerini de dikkate alırsak bu değer çok daha fazla aşağılara iner.
Şimdi bir hesap yapalım.
*** devam edecek***
-
Üzerine tork verilen yuvarlak cisimde oluşacak maksimum gerilme t = 16T/(3.14*d3) olur. Burada
t= Gerileme kg/cm2
T= Tork kg-cm
d= Cismin çapı cm
Biz oluşacak gerilmenin yuvarlak cismin kesme mukavemetinin altında olmasını isteriz. Cisim bizim civata ise ve civata 316 paslanmaz ise kesmede(tork altında) akma mukavemeti yaklaşık 0.8*2000 yani 1600 kg/cm2 bunun %90 ı 1440 kg/cm2 dir.
Bu değeri yukardaki eşitlikte yerine koyarsak M8 civatada uygulanması gereken maksimum tork
T=3.14*(0.8)d3*1440/16=144 kg-cm olarak bulunur. 1kg=9.81 N olduğuna göre 144kg-cm= 14 N-m
Benim civatanın sıkma torku katologda 11-15 N-m olarak verilmekteydi. Yani yaklaşık aynı değeri bulduk.
Eğer biz bu civatayı alyen anahtarın ucuna 50 cm boru takıp karada var gücümüzle sıkarsak ne olur? Karada gövdemize dayanarak rahatlıkla yaklaşık 50 kg lık kuvvet uygulayabiliriz. 50*50=2500kg-cm yapar ki böyle bir şey yaparsak civata kopar veya yalama olur.
M8 alyen anahtarın boyu yaklaşık 5 cm ise kol gücümüzü kullanamayacağız demektir. Bu durumda yalnızca bilek gücü kullanılır. Ayrıca anahtarı elimizle kavrayacağımız göre kuvvet uygulama noktasını 2.5 cm gibi almamız gerekecek ve 144/2.5=57.5 kg lık bir kuvveti bilek gücüyle uygulamamız gerekecek ki istenilen tork değerine ulaşabilelim.
Ben bunu yapamıyorum. İşte yazımın özü budur.
Araba lastiğine gelince. Arabayı yapanlar bijon anahtarının boyunu ayarlarken ergonometri kurallarını ve bijon civatasının gerekli tork değerini dikkate alırlar.
Benim arabamın katalogunda şöyle diyor: Bijon anahtarı ile civatayı el ile sıkın ancak daha sonra tork anahtarı ile kontrol edin. Gereken tork 140Nm dir.
140Nm yaklaşık 1400 kg-cm dir. Karadayken gövdenize dayanarak 50 kg lık kuvvet uygulayacağınızı varsayarsak (kadınları da unutmamak gerekir) 1400/50 = 28 cm bulunur. Bijon anahtarlarının da boyları bu mertebededir. Yani siz vargücünüzle sıkınca zaten istenilen tork değerine ulaşıyorsunuz. Eğer bijon anahtarının üstünde zıplamaya kalkarsanız veya boru takıp sıkmaya çalışırsanız olacak olan jant deliğinin bozulmasıdır.
Sonuç: Bir civatanın gevşememesini istiyorsak en az verilen tork değeri kadar sıkmamız gerekir. Fazlası uygulanırsa ne olacağını siz bilemezsiniz onu hesaplayan bilir ama muhtemelen şunlar olur:
1. Hiç bir şey olmaz civata aşırı güvenli tasarlanmıştır.
2. Civata başı yalama olur
3. Civata kopar
4. Diş sıyırır
Gerekli tork nasıl verilir:
1. Tork anahtarıyla
2. Yeterli oluyorsa kendi yapacağınız moment koluyla
Fazla tork nasıl verilir:
1. El ile allah ne verdiyse sıkarak(küçük çaplı civataların hemen tamamı, kopar büyük çaplılarda ise yetersiz kalır)
2. Aşırı büyük moment kolu kullanarak
3. Elektrikli veya pnömatik anahtarları fazla torka ayarlayarak
-
Yazdığınız matamatiksel degerler için hiç bir sözüm yok,ama birşeyi var gücümle sıktım dediğiniz zaman bu sözden cıkan manaçok fazla sıktığınız olur,yok var gücümle sıktım ama yeteri kadar sıkılmadı ekini koyarsanız, okur okumaz sıkmanın yetersiz kaldığını anlarız.anlatmak istediğimiz olayda hem var gücümle sıktım der hem gücüm yetmedi demez,ama yeterli güc elde etmek için basitce anahtarın koluna ilave uzatma yapmak gerek demek yerine tork anahtarı yaptım öyle sıktım bir daha açılmadı derseniz somun ,vida söküp takmak ile fazla ilgisi olmıyanlar bu işin dogru yapılması için illaki "TORK ÖLÇER ANAHTAR" gerekir diye düşünür. Evet bu düşünce dogrudur ama tork anahtarı kullanmadan sıkarsak yanlış degildir.Şimdi burada kendi işini yapmaya niyetlenenlere yahu bu tork anahtarı işi nereden çıktı dedirtip,niyetlerinden vaz gecirtmiyelim.
Kesinlikle Tork ayarı gerektiren sıkmalar zaten özel işlerdir. Söz gelimi silindir kapagı,motor gövdesine her yerinden hep aynı mesafede sıkılmalıdır ki (ARADA MOTOR CONTASI VAR) motor düzgün çalışsın.İşte burada tork çok önemlidir tam torkunda sıkılmazsa herhangi bir şey gevşemez ama motorda ya hiç çalışmaz yada dogru dürüst çalışmaz.
Diyelimki vincimizi yerinden çıkardık ve tekrar yerine takacagız,tespıt cıvatalarının tork degeri neydi,tork anahtarı vardı yoktu hiç önemli degil.Bakarız yakalama parcalarına diyelimki hem vidaları hemde somunları çıkabiliyor yenilerini alırız (ŞART DEGİL) ŞART OLAN pulları ve yayalı rondelası takarız her şeyi yerine usulüne ve sırasına göre (yani sökme sırasının tersine).alırız elimize anahtarı civataların boşlugunu alırız biraz birini biraz digerini metodu ile civataları sıkarız sıkma öyle bir noktaya gelirki artık sıkamaz olursun eh işte o zaman sıkma anahtarına bir boru takıp uzatırsın yine sıkılmazsa demekki yaylı rondela sonuna kadar sıkıldı işlem bitti.İşte burada TORK anahtarı gerekmez.
Biraz sonra uskur gibi dönen malzemelerdeki somunları yazalım
-
Orhan korsanın ifadesinden benim anladığım;
"Somunu vargücümle sıktığım halde gerekli torka ulaşamadığımdan somun gevşedi ve düştü. Moment kolu ile uyguladığım gücü arttırdım ve gerekli torka ulaştım, somun iki yıldır düşmüyor"
Aynen anlatmak istediğimi anlamışsınız.
-
Orhan korsanım ben anlıyamamışım işte eh ne yapalım.Tamircilik yaptığım için kulagım piyasa agzına alışkın hoş gör artık