Konumuza kaldığımız yerden devam ediyoruz. Bir önceki konumuz hatırlayacağınız gibi, ''Mesafe’’ ile ‘’Yön ve Kerteriz’’di. Devamında ise bugün; ''Sürat’’ ile ‘’Kerte Hattı’’ sonrasında da
‘’Yer Üzerinde Navigasyonla İlgili Tanımlar’’ ana başlığını tamamlayıp, bir sonraki ana başlığımız olan
‘’Mıknatisiyet’’ konusuna gireceğiz…
SÜRAT (Speed) (Knot):a- Tarihçe:İlk denizciler bir yerden bir yere seyrederken, ilk olarak hızlarını hesaplamaya çalışmışlardır. Bilinen en eski hız ölçme aleti ‘’parakete’’ (log), Dutchman’ın paraketesiydi. Bu sistemde; suda batmayan bir cisim rüzgar altından denize atılır ve teknenin güvertesinde bulunan ve aralarındaki mesafe bilinen iki mevkinin, denize atılan cisimden geçiş süresi kum saatiyle ölçerek hız hesaplanırdı.
16. Yüzyılın sonuna doğru paraketeye bir savlo bağlandı ve yüzen cismin denize atılmasıyla savlo gerektiği kadar denize salya edilirken, bir gemici de belli bazı cümleleri ezbere okumaya başlardı. Bu cümlelerin okunması bitinceye kadar geçen süre sonunda, belli zamanda denize gönderilmiş ve üzerinde mesafe işaretleri bulunan düğümleri bulunan savlo uzunluğundan hız tayini yapılırdı.
Günümüzde Modern Navigasyon’da Parakete Savlosu üzerindeki Düğümlerden gelmek üzere, saatteki Deniz Mili süratine ‘’KNOT’’ deyimi ve suya atılan hareketsiz (ölü) bir cisimle yaklaşık olarak sürat ölçme işine de ‘’DEAD RECKONING’’ yani Parakete Hesabı deyimi kullanılmaktadır.
17. Yüzyılın ortalarında ‘’Adi Paraketeler’’den (Common Log) ‘’Makineli Paraketelere’’ (Mechanical Log) geçilmiştir. 1773 yılında teknenin kıç tarafından atılan ve küpeşte üzerindeki basit bir kadrandan oluşan gösterge ile sürati gösteren paraketeler (Taffrail Log). Bir İngiliz Kraliyet Harp Gemisinde denendikten sonra kullanılmaya başlanmıştır.
1802 yılında Edward Massey tarafından daha hassas ve doğru sonuç veren bir parakete daha bulundu ancak, bunun uygulamada pratikleşememesinin sebebi; sürati okumak için her seferinde güverteye alınması gerekmekteydi.
Çeşitli gelişmelerden ve denemelerden (yandan çarklı gemilerin çark turlarının sayılması, gemilerin motor devir saatleri üzerinden hız tespitlerinin bulunmaya gayret edilmesi vs.) sonra 1846 yılında Alexander Bain ve 1861 yılında Thomas Walker tarafından farklı paraketeler yapıldıysa da nihayetinde 1878 yılında bugün de kullanılan patentli paraketenin esası bulunmuş oldu.
b- Süratin Tanımı:Bildiğiniz gibi teknenin 1 saatte gittiği mesafeye teknenin sürati denir. Sürat birimi ‘’Knot’’dır. Yani 1 saate 1 Deniz Mili olarak gidilen mesafeye ‘’Knot’’ denir. Knot’ın İngilizce anlamı düğüm’dür. Bunun sebebi de Sürat’in tarihçesi bölümünde açıkladığım gibi; ilk paraketelerde denize giden düğüm sayısıyla sürat ölçüldüğünden, saatteki 1 deniz mili sürat ‘’KNOT’’ olarak tanımlanmıştır.
Kısaca: KNOT=MİL/SAAT diye formülleyebiliriz.
Sürat, zaman ve mesafe arasında;
Sürat (knot) = Mesafe (mil) / Zaman (saat) = ((Mesafe (mil) X 60)) / Zaman (dakika)
Bağlantısı vardır.
Bu bağlantıyla ‘’sürat’’, ‘’mesafe’’ ve zaman hesaplanabileceği gibi, aşağıda vermiş olduğum cetvellerle de bilinen iki değerin girilmesiyle üçüncüsü de kolaylıkla hesap yapmaksızın bulunabilir.
Resimleri görebilmek için üye olmalısınız.
Üye Ol veya Giriş Yap Resimleri görebilmek için üye olmalısınız.
Üye Ol veya Giriş Yap KERTE HATTI (Rhumb Line):Yer yüzündeki tüm meridyenlerle aynı açıyı yapan doğruya ‘’Kerte Hattı’’ denir.
Bu açı 90
0 ise kerte hattı bir enlem dairesi veya Ekvatordur.
Bu açı 00
0 ise kerte hattı meridyen olur.
O halde enlem daireleri, Ekvator ve meridyenler aynı zamanda birer kerte hattıdır denilebilir.
Eğer kerte hattı meridyenleri her hangi bir (T) açısıyla keserse Ekvator civarında bir büyük daire ve kutuplara doğru yaklaştıkça meyili artan bir spiral doğru olur. Buna ‘’Kerte Hattı Eğrisi’’ denir (Loxoddromic Curve) (Şekil-1).
Resimleri görebilmek için üye olmalısınız.
Üye Ol veya Giriş Yap ŞEKİL-1
Kerte hattının meridyenlerle yaptığı açıya ‘’Rota’’ denir.
Yer üzerinde, iki nokta arasında büyük daire, kerte hattından daha kısadır. Ancak bu fark kısa mesafeler için genellikle görmezden gelinir. Ve bilhassa kerte hattı meridyene veya Ekvator’a yakın ise, bu fark çok daha azdır.
Hatırlayacağınız gibi;1- Navigasyonun Anlamı ve Bölümleri,
2- Yer Küre,
3- Yer Üzerinde Navigasyonla ilgili Tanımlar,
dedik. Ve bir sonraki paylaşımlarım aşağıdaki şekilde devam edecektir…4- Mıknatisiyet,
5- Rota,
6- Çeşitli Methodlarla Mesafe Bulunması,
7- Haritalar,
8- Fenerler Sistemi
9- Sextant
10- Zaman Gösteren Aletler
Selametle….
